Michał Wojciak

Nawozy wapniowe, to dość duża grupa produktów, która obejmuje m.in. wapna węglanowe, wapna magnezowe, czy tlenkowe. Pisaliśmy na łamach naszego bloga o różnych rodzajach wapna, nadszedł czas na wspomniane wapno tlenkowe.

 

Wapno tlenkowe – podstawy

To co łączy wszystkie nawozy wapniowe, to zdolność do neutralizacji kwaśnych jonów wodoru (H+) i glinu (Al3+), co finalnie prowadzi do wzrostu odczynu gleby. Z uwagi na skład chemiczny wapna dzielimy na węglany wapnia i magnezu, tlenki wapnia i magnezu, wodorotlenki wapnia i magnezu oraz krzemiany wapnia i magnezu. Kluczowym etapem procesu produkcji wapna węglanowego jest mielenie skał wapniowych. Im lepszy materiał oraz dokładniejsze rozdrobnienie, tym lepsza jakość wapna. Wapna tlenkowe powstają natomiast w trakcie prażenia zmielonych skał węglanowych. Mowa o tzw. kalcynowaniu, które odbywa się w specjalnych piecach w temperaturze 900-1000 ℃. Dlatego wapna tlenkowe nazywa się również wapnami palonymi.

CaCO3 → CaO + CO2

Tak powstały tlenek wapnia ma zastosowanie w branży rolnej, ale nie tylko. Ma zastosowanie również w budownictwie, przemyśle metalurgicznym, ceramicznym, a i to nie koniec jego zastosowań.

Szybkość działania wapna tlenkowego

Szukając informacji na temat wapna tlenkowego w internecie łatwo zauważyć, że większość osób pisze o jego szybkości działania. Jednak stwierdzenie, że wapna tlenkowe działają najszybciej jest pewnym niedopowiedzeniem. Teoria szybszego działania wapna palonego wynika z tego, że forma tlenkowa wchodzi gwałtownie w reakcję z wodą, zmieniając odczyn miejscowo nawet do pH 12. Następnie odczyn ulega obniżeniu i po pewnym czasie trudno zauważyć różnice w stosunku do zastosowania wapna węglanowego.

Reasumując… wapno tlenkowe działa gwałtownie, dlatego pierwsze efekty są zauważalne szybciej. Niemniej patrząc długofalowo na zdolność do odkwaszania gleby sytuacja wygląda inaczej. Warto sobie zadać pytanie, czy gwałtowna zmiana odczynu jest pożądana czy nie. W większości sytuacji zastosowanie wapna węglanowego będzie lepszym rozwiązaniem. Jednak, gdy mamy do czynienia z glebami ciężkimi o dużym buforze lub średnimi, wówczas wysiew wapna tlenkowego może mieć uzasadnienie.

Porównanie siły odkwaszania wapna węglanowego i wapna tlenkowego.

Porównanie siły odkwaszania wapna węglanowego i wapna tlenkowego.

Ograniczenia i bezpieczeństwo stosowania

Stosowanie wapna tlenkowego ma pewne ograniczenia, o których należy bezwzględnie pamiętać. Źródłem tych ograniczeń jest przebieg reakcji chemicznych w glebie po zastosowaniu wapna tlenkowego:

CaO + H2O → Ca(OH)2 → Ca2+ + 2OH–

Po zastosowaniu wapna tlenkowego, oprócz zobojętnienia jonów wodorowych w roztworze glebowym, w wyniku reakcji wapna z wodą powstaje wodorotlenek wapnia. Związek ten jest żrący i może powodować poparzenia roślin. Działa również destrukcyjnie na życie mikrobiologiczne w glebie. Dlatego też nie zaleca się stosowania wapna tlenkowego pogłównie lub krótko przed siewem. Może to bowiem negatywnie wpłynąć na wschody roślin.

Idąc dalej nie zaleca się także stosować wapna tlenkowego na glebach lekkich. Nie stosuje się go również na glebach organicznych, na łąkach i wszędzie tam… gdzie rosną rośliny. Wszystko przez to, że wapno tlenkowe może prowadzić do „wypalenia” roślin oraz próchnicy na lekkich glebach.

Co więcej, stosowanie wapna tlenkowego w dużych dawkach może skutkować „przewapnowaniem”, czyli przekroczeniem zalecanych wartości pH. To również nie jest wskazane. Taki stan może być niekorzystny dla roślin z uwagi na ograniczenie dostępności składników pokarmowych.

Dla odmiany wapno węglanowe stosowane nawet w większych dawkach nie stanowi zagrożenia dla roślin uprawnych (w tym filmie Kierownik Gospodarstwa pod Poznaniem opowiada m.in. o stosowaniu wapna StandardCal w dawce 6 t/ha).

Stosowanie wapna tlenkowego

Czy to oznacza, że wapna tlenkowego nie powinno się stosować? Oczywiście nie. Są sytuacje, w których zabieg wapnowania wapnem tlenkowym jest pożądany. Mowa przede wszystkim o wapnowaniu ciężkich gleb o zbitej strukturze. Zastosowanie tlenków w takiej sytuacji może pozytywnie wpłynąć na strukturę gleby. W niektórych sytuacjach uzasadniony jest również wysiew wapna tlenkowego na glebach średnich.

Możemy traktować wapno tlenkowe, jako produkt dla wytrawnych specjalistów. Podstawą do planowanego zabiegu musi być doświadczenie poparte dobrą znajomością pola, świadomością sytuacji i konkretnymi oczekiwaniami. Nie można przypadkowo stosować wapna tlenkowego. Dawki powinny być dokładnie dobrane, a sytuacja na polu nie może być „przypadkowa”.

 

Źródło:

  1. Nawożenie roślin uprawnych. Witold Grzebisz (2009)

  2. Możliwości i bariery wykorzystania wapnowania gleb do poprawy efektywności ekonomicznej produkcji rolnej oraz ograniczania eutrofizacji wód powierzchniowych. Paweł Nicia, Mariusz Dacko, Jarosław Janus, Tomasz Kowalik, Łukasz Paluch, Jacek Pijanowski, Aleksandra Płonka, Tomasz Wojewodzic, Paweł Zadrożny