Michał Wojciak

Zabieg wapnowania stosuje się najcześciej z odpowiednim „wyprzedzeniem” (w zależności od sytuacji). Zdarza się jednak, że trzeba wyjechać rozsiewaczem wiosną, tuż przed ruszeniem wegetacji.

Zaczynamy od odczynu

Podstawą do wszystkich rozważań na temat konieczności wapnowania jest odczyn gleby. Musi on być dostosowany do wiodącej rośliny uprawianej na danym polu. Uzyskanie optymalnej wartości pH jest zależne od kilku czynników (m.in. typ gleby, stopień zakwaszenia, zawartość próchnicy). Niejednokrotnie pisaliśmy już na naszym blogu, że zabiegi odkwaszające najlepiej rozpocząć z wyprzedzeniem. Czasem nawet dwa sezony wegetacyjne wcześniej. Jednak zdarza się, że mimo już przeprowadzonej regulacji odczynu zachodzi konieczność interwencyjnego wapnowania. Wszystko przez to, że na glebę działają rozmaite czynniki zakwaszające. W innym scenariuszu mimo świadomości niewłaściwego odczynu gleby spiętrzenie prac związanych ze żniwami może skutecznie opóźnić wapnowanie.  

Przyczyny zakwaszenia

Aktualnie wśród czynników zakwaszających największy udział ma stosowanie amonowych nawozów azotowych. Przekształcanie jonu amonowego do azotanowego przyczynia się do zwiększenia zakwaszenia. Podobnie, jak wymywanie formy azotanowej.

Podczas wegetacji roślin wydzielane są kwasy organiczne. W trakcie pobierania składników pokarmowych powstaje lokalne zakwaszenie w strefie korzeniowej. Udział tego zakwaszenia stanowi < 10% zakwaszenia generowanego przez nawozy azotowe oraz siarkowe. Składniki te przemieszczają się w glebie i powodują wzrost zakwaszenia na głębokość co najmniej 1 m w profilu. 

IUNG w Puławach zaleca aby poziom zakwaszenia nie przekraczał: 

  • pszenica pH = 6,3 
  • rzepak pH = 5,8 
  • pszenżyto pH = 5,4. 

Należy pamiętać, że optymalną biodostępność składników pokarmowych wynoszą odpowiednio osiągamy przy pH: 

  • > 6,0 dla azotu
  • 6,5-7,5 dla fosforu 
  • > 6,0 dla potasu i siarki 
  • > 7,0 dla wapnia i magnezu. 

Zalecane pH dla gleb z uwzględnieniem kategorii agronomicznych wynosi: 

  • gleby b. lekkie 5,1-5,5, 
  • gleby lekkie 5,6-6,0, 
  • gleby średnie 6,1-6,5, 
  • gleby ciężkie 6,6-7,0.

Regulację odczynu należy rozpocząć, gdy aktualna wartość pH różni się o co najmniej 0,2 jednostki pH względem optymalnej wartości. Biorąc pod uwagę aktualny poziom zakwaszenia gleby oraz rośliny przewidziane w zmianowaniu, optymalne pH będzie odpowiadało wartości przewidzianej dla rośliny najbardziej wymagającej. 

Wapnowanie przed ruszeniem wegetacji

Biorąc pod uwagę powyższe czynniki, zarówno w nawożeniu zbóż, jak i rzepaku można wykonać wapnowanie przed ruszeniem wegetacji. Zastosowanie pogłówne wapna nawozowego węglanowego ogranicza skutki nadmiernego zakwaszenia szczególnie, gdy warunki w glebie odbiegają od optymalnych. 

Dla zachowania neutralności pH gleby, na każde 50 kg azotu amonowego należy zastosować 180 kg CaCO3. W celu podniesienia pH zaleca się podwojenie ilości CaCO3 do poziomu 360 kg. Wprowadzenie 50 kg mocznika wymaga uzupełnienia 100 kg CaCO3. Na intensywnych użytkach zielonych z roślinami bobowatymi wiążącymi azot atmosferyczny w ilości 250 kg/ha/rok wymagane jest uzupełnienie 400 kg CaCO3/ha/rok. Przyjmuje się, że zastosowanie 100 kg N amonowego powoduje spadek pH gleby średnio o 0,1 jednostki. 

Warto pamiętać, że skuteczność zabiegu przed ruszeniem wegetacji uzależniona jest od jakości nawozu wapniowego (dobrze w tej roli sprawdza się AtriGran), jego wysokiej reaktywności a zarazem delikatności w oddziaływaniu na mikroflorę glebową. Ważna jest także wilgotność gleby, ilość zalegającego śniegu oraz intensywności opadów atmosferycznych w początkowych fazach wegetacji. Na skuteczność nawozu ma wpływ również bujność biomasy nadziemnej oraz intensywność wytwarzania dwutlenku węgla rozpuszczającego węglany. Warunki te najczęściej występują w okresie od maja do początku czerwca. 

Nordkalk AtriGran.

AtriGran, sprawdza się w trakcie zabiegu wapnowania przed ruszeniem wegetacji z uwagi na wysoką reaktywność.

Czym wapnować przed ruszeniem wegetacji?

Jednym z najlepszych rozwiązań jest zastosowanie nawozów wapniowych granulowanych wytworzonych ze skał jurajskich (np. AtriGran). Zadaniem interwencyjnego stosowania nawozów wapniowych (najczęściej 500-600 kg CaCO3/ha/rok) jest utrzymanie parametrów chemiczno-mikrobiologicznych w sezonie uprawy. W porównaniu do dawek interwencyjnych wapnowanie główne np. w dawce 5 t/ha pozytywnie oddziałuje na strukturę gleby i podsiąkanie wody nawet przez 12 lat. 

Wapnowanie na początek wegetacji jest natomiast dobrym źródłem wapnia dla roślin. Gdy wapnowanie pogłówne przypadnie na lata suche, efekt nawożenia rozłoży się na dłuższy okres, gdzie częściowo rozłożone wapno nawozowe, po wykonaniu uprawki pożniwnej będzie sprzyjało rozkładowi słomy w glebie i dalej procesom humifikacji zwiększającym ilość próchnicy. Ze względu na umieszczenie granul, procesy odkwaszania będą występowały głównie w warstwie wierzchniej 0-5 cm.

Wapnowanie pogłówne, interwencyjne – podsumowanie

Wczesna wiosna nie jest terminem idealnym do przeprowadzenia wapnowania Jest on obarczona kilkoma wadami, ale z drugiej strony w określonych sytuacjach może przynieść wiele korzyści. Warto zatem pamiętać, że:

  • zastosowane wapno nie jest wymieszane z glebą i będzie miało małe szanse na głęboką penetrację (maksymalnie 2-8 cm), co przekłada się na efektywność zabiegu;
  • nie można w tym okresie zastosować pełnej dawki wapna; pogłównie stosujemy maksymalnie do 0,8 t CaO/ha. W praktyce najczęściej 0,2-0,4 t CaO/ha, a to również przekłada się na efekt i trwałość zmian w odczynie.
  • interwencyjna aplikacja wysoko reaktywnego wapna wiosną może wpłynąć w znacznym stopniu na plonowanie, a czasami uratować plantację przed koniecznością likwidacji (wiele zależy od konkretnej sytuacji).

Co więcej, wczesnowiosenny termin stosowania wapna i tak jest zdecydowanie korzystniejszy od wiosennego lub późnowiosennego. Wapno zastosowane wcześniej ma szansę  skorzystać z jesienno-zimowych zapasów wody w glebie oraz ma czas na wnikniecie w głąb gleby i zobojętnienie kwasów glebowych.

Literatura:

  1. K. W. T. Goulding, 2016. Soil acidification and the importance of liming agricultural
    soils with particular reference to the United Kingdom. Soil Use and Management.
  2. M. Fotyma, S.Zięba,1988. Przyrodnicze i gospodarcze podstawy wapnowania gleb, PWRIL. 
  3. N.P. Anderson, J.M. Hart, D.M. Sullivan, N.W. Christensen, D.A. Horneck, and G.J. Pirelli. Applying Lime to Raise Soil pH forCrop Production (Western Oregon) 2013.
  4. T. Jadczyszyn. Naukowe podstawy doradztwa nawozowego. Nawozy i nawożenie 2000.