Jakie wapno sypkie wybrać?

Wapno sypkie to jedna z dwóch najczęściej stosowanych form nawozów wapniowych. W poniższym materiale zwracam uwagę na rodzaje dostępnych na rynku nawozów, ich cechy, właściwości oraz wszelkie kwestie związane ze stosowaniem wapna sypkiego. Odpowiadam również na pytanie czym różni się wapno sypkie od granulowanego.

Z całą pewnością wapno sypkie jest najbardziej popularną i najczęściej kupowaną formą wapna nawozowego. Prawda jest jednak taka, że nawóz nawozowi nie równy. Dostępne na rynku produkty różnią się znacząco. Mają inny skład, pochodzenie, reaktywność, wilgotność, kolor, rozdrobnienie, a i to nie koniec. Dlatego przygotowałem dla Was swoiste kompendium, które ma w możliwie największym stopniu przekazać wszystkie istotne informacje związane z wapnem sypkim. 

Jeśli preferujecie materiały filmowe, to najlepszym opracowaniem jest to przygotowane przez Piotra Makieja, w którym Piotr pokazując na przykładach opowiada, jak najlepiej dobrać wapno sypkie, aby spełniło Wasze oczekiwania. Materiał załączam na dole artykułu.

Węglan, tlenek i wapno z magnezem

Wapno węglanowe, to produkt pozyskiwany w trakcie kruszenia i rozdrabniania skał wapiennych. Już na tym etapie, mówiąc o czystym wapnie węglanowym można zaznaczyć, że surowiec, czyli wspomniana skała wapienna ma ogromne przełożenie na jakość i właściwości samego nawozu. Wynika to z tego, że złoża wapienia powstały w różnych okresach geologicznych i różnią się między sobą. Wiek złoża ma w tym przypadku fundamentalne znaczenie. Dla przykładu, surowiec do produktów, o których często wspominamy w naszych wpisach pochodzi z okresu jurajskiego i, mimo iż mówimy o okresie sprzed 150-200 milionów lat, jest to wapień określany mianem „młodego”, a zatem miękkiego, wyróżniającego się wysoką reaktywnością.

Wapno magnezowe MagMix Cal bezpośrednio po wysiewie na ściernisko.

W zależności od tego z jakimi warunkami polowymi mamy do czynienia rolnicy stają przed wyborem wapna sypkiego zawierającego wyłącznie wapń oraz produktów wapniowo-magnezowych, o większej lub mniejszej zawartości magnezu. Kryterium wyboru stanowi tutaj znajomość kategorii agronomicznej gleby, jej odczynu oraz zasobności w magnez. Na glebach bardzo lekkich i lekkich proces zakwaszania i wymywania magnezu zachodzi równolegle, co wymusza konieczność poprawy odczynu i regulacji zasobności w magnez. W takiej sytuacji, co drugi zabieg wapnujący należy wykonać wapnem magnezowym (np. takim).

Przy podejmowaniu tej decyzji pomocne będą wyniki analiz glebowych z informacjami na temat zasobności w magnez oraz poziomu pH. We właściwym wyborze typu wapna może pomóc poniższy wykres. Jako istotne należy wskazać tu proporcje pomiędzy zasadowymi jonami wapnia i magnezu, gdzie ilość magnezu powinna być 6 do 8-krotnie niższa.

Proporcja magnezu do wapnia w glebie powinna mieć bezpośredni wpływ na rodzaj wapna.

Na rynku dostępne jest również wapno tlenkowe pozyskiwane w procesie prażenia wapieni. Wapno to działa w reakcji z wodą. Działa gwałtownie acz krótkotrwale, miejscowo zwiększając pH. W znaczącej większości przypadków specjaliści zalecają stosowanie wapna węglanowego. Po pierwsze, istnieje obawa związana z niebezpieczeństwem „poparzenia” roślin podczas stosowania wapna tlenkowego w określonych warunkach. Po drugie, negatywnie oddziaływuje ono na mikroorganizmy glebowe. A po trzecie, szybki efekt działania wapna tlenkowego nie jest długotrwały.

Szybkość działania wapna

W obiegowej opinii panuje przekonanie, że wapno palone działa szybciej niż wapno węglanowe. Jednak z matematycznego punktu widzenia siła odkwaszania jest jednakowa. Teoria szybszego działania wapna palonego wynika z tego, że forma tlenkowa wchodzi gwałtownie w reakcję z wodą, zmieniając odczyn miejscowo nawet do pH 12. Następnie odczyn ulega obniżeniu i po pewnym czasie trudno zauważyć różnice w stosunku do zastosowania wapna węglanowego (tabelka poniżej). A jak wspomniano wyżej gwałtowna zmiana odczynu nie jest pożądana, stąd wapna tlenkowe powinniśmy stosować tylko na gleby ciężkie, o dużym buforze.

Porównanie skuteczności działania wapna tlenkowego i węglanowego po kilku latach.

Parametry wapna: pochodzenie i rozdrobnienie

Podchodząc do wyboru wapna sypkiego warto kierować się kilkoma kluczowymi parametrami. Mowa o cechach, które mają realne przełożenie na właściwości produktu oraz jego późniejszą skuteczność działania.

O pierwszej kwestii wspomniałem już wyżej, a mianowicie o pochodzeniu surowca. Często producenci, którzy dysponują wysokiej jakości surowcem, wydobywanym z młodych złóż umieszczają czytelne informacje na ten temat. Przykładowo do produkcji wapna Standard Cal wykorzystywany jest wyjątkowy na skalę europejską wapień wydobywany w kopalni w centrum Polski (Sławno). Złoże, przy którym funkcjonuje zakład pochodzi z okresu jurajskiego i jest to bardzo młode złoże. 

Surowiec to jedno, nie mniej ważny jest sam proces produkcyjny. Rozdrobnienie wapna ma bezpośrednie przełożenie na skuteczność jego działania. Źle rozdrobnione wapno, z większymi grudkami to nie jest produkt, który spełni wysokie oczekiwania producentów. W opisach dostępnych produktów wapniowych należy szukać informacji na temat przesiewu na sitach o różnym wymiarze. Według polskiej normy wapno sypkie powinno mieć przesiew na sicie 0,5 mm na poziomie minimum 50%. Przykładowo wapno Fast Cal produkowane w Sławnie wyróżnia się wyjątkowo dobrym rozdrobnieniem. Na sicie 2 mm ma przejście na poziomie 100%, to samo na sicie 0,5 mm (również 100%). Na bardzo drobnym sicie 0,125 mm przesiew Fast Cal jest również wysoki i wynosi powyżej 98%.

Wiek złoża surowca, z jakiego produkowane jest wapno jest kluczowy. Na zdjęciu wapień z kopalni w Sławnie.

Parametry wapna: skład, wilgotność i reaktywność

Kolejną ważną kwestią jest skład danego nawozu wapniowego i zawartość czystego składnika. Im większa koncentracja wapnia w wapnie tym lepiej. Zawartość tą opisują dwa parametry: zawartość węglanu wapnia oraz tlenku wapnia. Przykładowo w wapnie Standard Cal koncentracja węglanu wapnia mieści się w zakresie 93-95%. Oczywiście w przypadku wapna z domieszką magnezu udział procentowy węglanu wapnia z oczywistych względów będzie mniejszy. Skład wapna MagMix Cal przedstawia się następująco: węglan wapnia – 66%, węglan magnezu – 29%, tlenek wapnia wynosi 37%, a tlenek magnezu – 14%.

Zarówno skład chemiczny wapna, jego pochodzenie, jak i rozdrobnienie mają przełożenie na jeden z najważniejszych parametrów, czyli reaktywność. Reaktywność wapna definiuje szybkość działania produktu, czyli tego w jakim czasie nastąpi pożądana zmiana odczynu. Przykładowo wspomniany wcześniej Fast Cal ma reaktywność chemiczną na poziomie 99%. To znakomity wynik.

Warto również zwracać uwagę na wilgotność wapna. Jest ona szczególnie istotna, gdy planujemy zabiegi wapnowania zimą, przy niskiej temperaturze. Tutaj po raz kolejny dobrym przykładem jest Fast Cal, w przypadku którego wilgotność wynosi 0,2%. Zbyt duża wilgotność wapna może być problemem nie tylko w trakcie zabiegów zimowych. Wysoka wilgotność utrudnia wysiew wapna bez względu na porę roku.

Wapno sypkie Standard Cal wyróżnia się „złocistym” kolorem i bardzo dobrym rozdrobnieniem.

Właściwości wapna sypkiego

Bardzo często pojawia się pytanie czym różni się wapno sypkie od wapna granulowanego (poza samą formą oczywiście). Różnic jest kilka:

• Cena. To trzeba od razu zaznaczyć, że wapno sypkie z uwagi na mniej skomplikowany proces produkcyjny jest produktem tańszym od wapna granulowanego.
• Precyzja wysiewu. W tym przypadku lepiej wychodzi wapno granulowane. Znacznie łatwiej równomiernie rozsiać zadaną dawkę wapna granulowanego niż sypkiego.
• Łatwość wysiewu. Do wapna granulowanego możemy wykorzystać tradycyjne talerzowe rozsiewacze nawozowe i nie trzeba się o nic obawiać. Będzie dokładnie, równomiernie i najpewniej bez zapychania (tutaj znaczenie ma kalibracja granul, ich kształt oraz zawartość pyłów, ale o tym oddzielnym wpisie).
• Przeznaczenie. Wapno sypkie jest lepszym rozwiązaniem jeśli zachodzi potrzeba wyraźnej zmiany pH. Istnieje bowiem możliwość stosowania dużych dawek wapna (przykładowo 6 t/ha). Swoją drogą, nawet tak duże dawki w przypadku wapna węglanowego są bezpieczne dla roślin. Wapno granulowane świetnie sprawdza się podczas wapnowania utrzymującego oraz interwencyjnego.
• Warunki zabiegu. Wapno granulowane można stosować pogłównie, wapno sypkie zwykle stosuje się po zbiorze lub przed siewem.
• Warunki przechowania. Wapno sypkie składuje się i przechowuje najczęściej na polu, pod „chmurką”. Wapno granulowane sprzedawane jest w bigbagach i można je bez przeszkód składować w magazynie, stodole czy pod wiatą. 

Kolor wapna sypkiego nie ma wpływu na jego jakość, ale jest powiązany ze składem chemicznym danego produktu. Na ten temat więcej mówi Piotr Makiej w filmie poniżej. Piotr zwraca także uwagę na szereg innych kwestii, które można ocenić samemu, a które świadczą o dobrych bądź gorszych parametrach danego wapna. Warto poświęcić 10 minut na obejrzenie tego filmu.