Termin wapnowania – kiedy najlepiej przeprowadzić zabieg?

Odpowiedź na pytanie zadane w tytule wcale nie jest łatwa. Co więcej, im więcej wiedzy na temat pH gleby i wapnowania przyswoimy, tym bardziej może być skomplikowana. Wszystko przez to, że optymalny termin wapnowania będzie zmieniał się w zależności od warunków na polu, warunków pogodowych oraz strategii zasiewów w gospodarstwie. Niemniej w poniższym materiale postaramy się całą tą wiedzę uporządkować.

Wapnowanie gleby to jeden z kluczowych zabiegów agrotechnicznych, który w praktyce decyduje o długofalowej żyzności stanowiska, a tym samym opłacalności produkcji roślinnej. Utrzymywanie odpowiedniego pH wpływa nie tylko na lepszą dostępność składników pokarmowych, ale również na aktywność mikroorganizmów, strukturę gleby czy efektywność nawożenia mineralnego. Zabieg ten można przeprowadzać niemal przez cały rok, choć trzeba pamiętać, że jego skuteczność i bezpieczeństwo roślin zależą od szeregu czynników. Wspomnianych wcześniej warunków pogodowych, rodzaju gleby, uprawianych roślin czy nawet dostępności sprzętu.

Lato – wapnowanie po żniwach

Tradycyjnie najbardziej popularnym okresem wapnowania jest czas tuż po żniwach. Taki termin ma wiele zalet. Okres po żniwach to czas, kiedy z jednej strony mamy do dyspozycji puste pole, a z drugiej dobrą, ciepłą pogodę. Po żniwach łatwiej jest znaleźć chwilę czasu na wapnowanie. Gleba po zbiorze jest w dobrym stanie pod względem warunków wilgotnościowych. Nie ma obaw, że będzie za mokro i przeprowadzony ciężkim sprzętem zabieg przyniesie więcej strat niż pożytku.

Na polu nie ma roślin, zatem nie ma ryzyka ich uszkodzenia. Mamy również więcej czasu na wymieszanie wapna z glebą podczas uprawek pożniwnych. A samo wapno ma znacznie więcej czasu na przereagowanie i faktyczną zmianę odczynu, która przełoży się już na uprawy ozime, a z całą pewnością „poczują” ją rośliny wysiane wiosną. To właśnie latem i wczesną jesienią gleba jest najczęściej przygotowywana do nowych zasiewów, a wapnowanie pozwala poprawić jej odczyn przed kolejnym sezonem wegetacyjnym.

Letni termin wapnowania ma również dodatkowy atut związany z możliwością zwiększania poziomu próchnicy w glebie. Więcej na ten temat pisze Roman w swoim tekście: Słoma, wapnowanie ścierniska i więcej próchnicy. Jeśli chcielibyście posłuchać więcej na temat wapnowania latem, to zachęcam do obejrzenia filmu: Wapnowanie na ściernisko i na słomę.

Jesień – czas na spokojną reakcję w glebie

Jesienne wapnowanie to również bardzo dobry wybór, zwłaszcza jeśli planujemy uprawy jare. W trakcie tych kilku miesięcy do wiosny wapno ma czas, aby zareagować w glebie i skutecznie podnieść jej pH. Dodatkowym atutem jest fakt, że w tym okresie rzadziej występują upały, a gleba ma wyższą wilgotność, co sprzyja rozpuszczaniu się nawozów wapniowych. Z drugiej strony zalane pola nie są dużym zagrożeniem (choć z tym bywa różnie). Warto jednak pamiętać, że bezpośrednio przed siewem na glebach cięższych umiejętnie można stosować wapna tlenkowe. Oczywiście w przypadku gleb lekkich i średnich bez względu na okoliczności stosuje się wapno węglanowe.

Wapnowanie jesienią wykonuje się również w przypadku upraw ozimych (pogłównie). Jest to wapnowanie interwencyjne przez co ma swoje ograniczenia. Nie możemy stosować tutaj większych dawek w postaci wapna sypkiego. Zdecydowanie najlepszym rozwiązaniem jest wapnowanie granulowanym wapnem węglanowym, np. AtriGran. Nawóz nie zostanie wymieszany z glebą zatem będzie „działać” w wierzchniej warstwie gleby. Kluczowym elementem jest również dawka. Pogłównie stosuje się maksymalnie do 1,5 tony 50% wapna węglanowego na hektar. W praktyce najczęściej jest to 0,4-0,8 tony takiego produktu na 1 ha, a to przekłada się na efekt i trwałość zmian w odczynie.

Niemniej jak to już wcześniej pisałem – lepsza lekka korekta odczynu niż żadna, a jesienny wysiew wapna i tak jest zdecydowanie korzystniejszy od wiosennego. Wapno zastosowane wcześniej ma czas na wniknięcie w głąb gleby i zobojętnienie kwasów glebowych, może również skorzystać z jesienno-zimowych zapasów wody w glebie. Więcej na ten temat piszemy w materiale: Wapnowanie ozimin jesienią.

Równomierny wysiew wapna granulowanego jest możliwy jeśli wielkość i twardość granul jest optymalna.

Zima – niska temperatura nie jest problemem

Słyszeliście kiedyś o wapnowaniu zimowym? Na pewno, ponieważ wysiew nawozu na zamarzniętą glebę praktykowany jest nie tylko w Skandynawi, ale również i w naszych warunkach (choć rzadziej). Jak nie trudno się domyślić jest to zabieg, który przeprowadzamy w trakcie okresu zimowego. I co warto podkreślić, jest to zdecydowanie korzystniejszy termin od wiosennego.

Zimą w gospodarstwie mamy więcej czasu. Więcej czasu ma również samo wapno na przereagowanie w glebie. Sprzyja temu wysoka wilgotność, opady, a także niska temperatura. Mróz w tym przypadku jest sprzymierzeńcem rolnika, ale gleba nie powinna być zamrożona na głębokość powyżej 30 cm i nie powinna być pokryta śniegiem (choć z tym ostatnio nie mamy problemów). Do wapnowania zimowego stosujemy wapna naturalne (węglanowe z magnezem lub bez). W przypadku wysiewu pogłównego na oziminy, należy stosować się do zasady obniżonej dawki, czyli maksymalnie 1,5 t/ha.

Wiosna – rozwiązanie awaryjne

Skoro wapnowanie pogłówne wykonane jesienią określiłem mianem wapnowania interwencyjnego, to wapnowanie wiosenne trzeba nazwać „last minute”. Sprawdza się ono szczególnie w przypadku pól, gdzie z różnych powodów nie udało się wykonać zabiegu jesienią. Najczęściej dotyczy to gleb lekkich i stanowisk pod kukurydzę, gdzie utrzymanie odpowiedniego pH jest kluczowe dla wykorzystania azotu. Trzeba jednak pamiętać, że wiosną mamy mniej czasu – od rozsiewu wapna do siewu roślin mija zazwyczaj kilka tygodni. Dlatego w tym okresie lepiej sprawdzają się nawozy wapniowe o szybszym działaniu i wysokiej reaktywności, a zabieg należy wykonywać możliwie wcześnie, aby gleba zdążyła ustabilizować swój odczyn.

Aplikacja wapna powinna nastąpić przed uprawkami, ponieważ okienko czasowe dla tego zabiegu jest krótkie. Wysiew wapna w takim momencie daje możliwość dobrego wymieszania z glebą, co przekłada się na wysoką efektywność zabiegu. Czas miedzy aplikacją, a siewem pozwala na poprawę odczynu. Jest szansa, że wschody będą następowały w zmienionych warunkach pomimo krótkiego czasu jaki mamy na zmianę pH. Efektywność wapnowania w znacznym stopniu zależy od uwilgotnienia gleby i jakości zastosowanego wapna. Dlatego do zabiegu wiosennego powinniśmy używać produktów o najwyżej jakości. Najlepsze nawozy to te z dużą zawartością składnika, dobrze rozdrobnione o wysokiej reaktywności (np.: granulowany AtriGran, sypki Fast Cal lub Standard Cal).

Wszystkie kwestie związane z wapnowaniem wiosną pod rośliny jare znajdziecie w tekście „Wiosenne wapnowanie pod kukurydzę i rośliny jare”. Więcej ciekawych informacji znajdziecie także we wpisach z serii „kalendarz wapnowania”: marzec i kwiecień.

Czy wiosenny zabieg wapnowania można przeprowadzić w marcu? Zdecydowanie tak. Wszystko zależy od potrzeb oraz warunków polowych.

Kiedy wapnować użytki zielone?

Wapnowanie pod użytki zielone prowadzone na gruntach ornych najlepiej przeprowadzić przed założeniem plantacji. pH powinno być doprowadzone do optymalnego przed wysiewem mieszanek traw i motylkowych. Dotyczy to szczególnie upraw wymagających, takich jak lucerna, czy kończyny. Po założeniu plantacji warto jesienią lub wczesną wiosną przeprowadzić wapnowanie podtrzymujące niewielkimi dawkami.

Wapnowanie na użytkach trwałych prowadzi się w podobny sposób. Odczyn warto wyregulować przed podsiewem gatunkami szlachetnymi lub przed przesianiem odnawiającym taki trwały użytek. Dla dobrego plonowania TUZ, konieczne jest doprowadzenie pH do stanu powyżej 6,0, a na glebach organicznych (torfach niskich) powyżej 5,3. Jeżeli mamy w użytkowaniu trwały użytek zielony, a zakwaszenie jest zbyt wysokie – warto przeprowadzić wapnowanie regulujące odczyn. Najlepiej jesienią lub wczesną zimą.

W sytuacji kiedy odczyn gleby jest względnie uregulowany na trwałych użytkach zielonych warto systematycznie prowadzić wapnowanie podtrzymujące odczyn na stałym poziomie. W takim zabiegu sprawdza się wapno granulowane o wysokiej reaktywności (np. AtriGran). Najlepszym momentem na taki zabieg jest jesień lub wczesna zima po ostatnim wypasie lub po ostatnim pokosie. W ostateczności jeśli warunki pozwalają można wapnowanie przeprowadzić zimą i wczesną wiosną.

Więcej informacji na temat wapnowania użytków zielonych znajdziecie we wpisie pod tym samym tytułem.

Kiedy wapnować sady?

Sady najlepiej wapnować… przed ich założeniem, ewentualnie późnym latem bądź jesienią, mieszając nawóz wapniowy z glebą. Wymieszanie nawozów wapniowych z glebą przyspiesza ich działanie oraz zmniejsza straty wapnia. W niektórych sytuacjach uzasadnione bywa wapnowanie interwencyjne. Należy jednak pamiętać, że przyniesie ono niewielki efekt pod bieżący plon.

Z uwagi na fakt, iż gleba cały czas się zakwasza, a część składników mineralnych jest “wywożona wraz z plonem”, to zaleca się regularne wapnowanie. Mowa o corocznym wysiewie wapna małymi dawkami od 200 do 800 kg wapna węglanowego 50% na 1 ha. Przeprowadzenie wapnowania jest utrudnione na plantacjach wieloletnich. Zabieg powinien mieć miejsce w czasie suchej i bezwietrznej pogody. Najlepszym terminem jest jesień, przed zamarznięciem gleby. W tym czasie duża ilość wody z jesiennych opadów (a później topniejącego śniegu) przemieści wapń w głąb podłoża. Jeśli nie zdążymy wapnowania wykonać jesienią, dobrym terminem będzie również wczesna wiosna, kiedy tylko będziemy mogli wjechać na plantację. Z tego powodu nawożenie powinniśmy zaplanować wcześniej, aby zachować odpowiednie odstępy czasu.

Uprawa, a termin wapnowania

Planowana uprawa ma również znaczenie przy wyborze terminu.

• Rośliny wrażliwe na zakwaszenie (jęczmień, pszenica, lucerna, buraki cukrowe) wymagają uregulowanego pH przed siewem – tutaj wapnowanie należy wykonać odpowiednio wcześniej.

• Rośliny bardziej tolerancyjne (żyto, owies, ziemniaki) dają nieco większą elastyczność co do terminu, choć długofalowo również potrzebują właściwego odczynu gleby.

Podsumowanie

Wapnowanie gleby można przeprowadzać praktycznie przez cały rok, ale aby zabieg był skuteczny i bezpieczny, trzeba uwzględnić kilka kluczowych czynników: porę roku, rodzaj gleby, gatunek uprawy i warunki pogodowe.

Regularne monitorowanie pH gleby i elastyczne podejście do terminu wapnowania pozwalają utrzymać stanowisko w dobrej kulturze i zapewniają wysoką efektywność nawożenia. Pamiętajmy – to inwestycja nie na jeden sezon, ale na lata.